Bij vioolhandel is authenticiteit bepalend

NRC, February 17, 2016

By Mischa Spel

Bij vioolhandel is authenticiteit bepalend
Veilinghuis Tarisio Tariso is gespecialiseerd in de internetveiling van (vrij) dure violen en celli. Hoe werkt die handel? Wat bepaalt de waarde?

In de Orange Room van het Conservatorium Hotel aan de Van Baerlestraat wordt vandaag een tiental violen verwacht. Jason Price, directeur, oprichter en taxateur van internetveilinghuis Tarisio (anno 1999), houdt vrijblijvende taxatiesessies voor strijkinstrumenten. Een klein aantal neemt hij aan om later te veilen. Een excell-sheet meldt precies wie er verwacht wordt, en waarmee. Instrumenten waar veel aan moet „gebeuren”, worden tevoren al afgewezen. „Wij staan voor efficiency”, zegt Price – een Amerikaan die voor zijn bedrijf naar Londen is verhuisd. „Een viool die 6000 euro waard is maar waar 2000 aan moet worden gerestaureerd, die nemen we niet. Daar is geen vraag naar.” Eenzelfde zakelijke afwijzing treft instrumenten van minder dan vijftig jaar oud, die geen langjarig bijgehouden verkoopgeschiedenis hebben.

Meneer Floothuis uit Friesland heeft vier uur gedaan over de treinreis naar Amsterdam. Uit een mosgroen sporttasje verschijnt de familieviool, rond 1900 door overgrootvader cadeau gedaan aan oma. Maar de nieuwste generatie Floothuisjes speelt geen viool. „Het is een goed onderhouden instrument uit Duitsland of Bohemen”, keurt Price, terwijl hij in de f-gaten loert. „Het etiket zegt dat het een Steiner is, maar dat is niet authentiek. Het lijkt me een instrument uit Mittenwald, ik schat van rond 1780. De waarde zal rond de 6000 euro liggen – voor wie hem wil hebben.”

Stradivarius van 16 miljoen dollar

Price neemt het instrument in en schetst het vervolgtraject: tijdens de volgende sessie wordt de viool online geveild, over de eerste 4000 euro van de opbrengst ontvangt Tarisio een commissie van 9%, over de rest (tot 25.000) 2,5%. Voor een instrument als dit? Kruimelwerk. Maar Tarisio verkocht in 2011 ook de ‘Lady Blunt’-Stradivarius voor een recordbedrag van zestien miljoen dollar, en dan geldt een andere commissie.

Vandaag meldt het dagprogramma óók een Amati-viool uit 1692. Althans: dat claimt de eigenaar. Price: „Amsterdam is voor instrumenthandel een belangrijk centrum. Het aantal orkesten per vierkante kilometer is in Nederland nog steeds groter dan waar ook. En de goede instrumenten die wij binnen krijgen, komen bijna altijd van orkestmusici.”

En het omgekeerde geldt óók: de Tarisio-klandizie bestaat voor een belangrijk deel uit musici. Daarin schuilt een verschil met de vroegere, fysieke instrumentveilingen. De drempel om via internet te bieden op een instrument is voor musici lager.

Tarisio veilt per veilingsessie 100 à 200 violen van tussen de duizend euro en de miljoenen, met een gemiddelde waarde van rond de 20 duizend euro. Doordat het aanbod online staat, is de kopersmarkt groot en zeer international; kopers komen uit Europa, maar ook uit Azië, Saudie-Arabië of Australie (en inmiddels soms zelfs India). Vooraf zijn de instrumenten in Londen te bezichtigen en kan erop worden proefgespeeld, soms – zoals aanstaande zaterdag – ook in Amsterdam.

In die aanpak schuilt het verschil met veilinghuizen als Sotheby’s, Christies en Bonhams, die inmiddels allemaal met de zeer specialistische instrumenthandel zijn gestopt.

„Instrumentenhandel is een niche, een kennersmarkt”, bevestigt Frits Schutte, beheerder van de instrumentencollectie van het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds (NMF). Het NMF zelf werkt voor aankoop van instrumenten alleen in uitzonderlijke gevallen met internetveilinghuizen. Schutte: ,,Wij willen een instrument kunnen vergelijken met andere instrumenten. Dat duurt even; dan organiseren we blinde klanktests en kijken we naar kleine aanpassingen in de klankafstelling. Bij een veilinghuis kun je instrumenten bespelen, maar voor ons zijn die omstandigheden niet goed genoeg. Liever laten we een flink aantal instrumenten vanuit alle hoeken van in elk geval Europa naar Nederland komen. Dan hebben we meer rust én een veel bredere keus dan op één veiling.”

Discretie is cruciaal

Tarisio is nu de grootste speler, met 56 % marktaandeel. Dat komt door de handel uit de veilingen, maar ook uit de privéverkoop van topinstrumenten – waarbij discretie cruciaal is. Want wat bepaalt de waarde van een instrument? Authenticiteit, kwaliteit en trackrecord. Price: „Een topstuk dat ter veiling is aangeboden maar niet is verkocht, heeft meteen een smet op zijn blazoen. De waarde zou daardoor ook dalen.”

Dat de klank in de waardebepaling geen rol speelt, wekt verbazing op. Maar ook een medewerker van Andreas Post Vioolbouw in Amsterdam bevestigt de alleenheerschappij van echtheid als waardebepalende factor. „Wat dat betreft geldt voor een Stradivarius hetzelfde als voor een Rembrandt; wat maakt het uit of je het mooi vindt? Authenticiteit is onze enige strohalm.”

Een Stradivarius is net een Rembrandt: wat maakt het uit of je het mooi vindt?

Tien jaar geleden piekte de markt. Instrumenten golden als interessante belegging voor de lange termijn. Inmiddels vinden de echte investeringen alleen plaats in het topsegment. Welke instrumenten daartoe behoren, is wel steeds helderder geworden, zegt Price, dankzij moderne methodes als dendrologie en de uitgebreide track records, waarin recente veilingresultaten zijn opgenomen.

Maar er zijn uitzonderingen. Zo is Dominik Waldmann uit Duitsland naar de Tarisio-taxatie in Amsterdam gekomen met een stokoude Poolse viool. Hij vermoedt dat het gaat om een instrument uit 1605 van ‘de Poolse Stradivarius’, Marcin Groblicz (5140?-1609), van wie maar drie violen bekend zijn – en waarvan er laatst nog een voor vele miljoenen onder de hamer ging. Price laat het instrument met verbazing door zijn handen gaan. „Wonderlijk. Nog nooit zoiets gezien”, zegt hij. „En dat is ook meteen het probleem. Niemand heeft voor dit soort exotische violen een referentie. Dus áls je al een expert vindt die de authenticiteit bevestigt, waar baseert hij zich dan op? Niet alles is te weten. En daardoor is de waarde van dit instrument ook niet te bepalen.”

Het NMF is wat dat betreft, zegt Schutte, een van de weinige uitzonderlijke partijen op de markt. Schutte: „Wij zoeken wel naar het best klinkende instrument. Natuurlijk laten we authenticiteit, staat van onderhoud en maximale prijs niet los als criteria. Maar de viool waarover wij nu in onderhandeling zijn, was één van de goedkoopste in de reeks van tientallen violen die wij bij de selectie hadden betrokkenen.” Het prijsverschil met de duurste instrumenten: 150.000 euro. Schutte: „Die duurdere violen zijn dan als belegging misschien interessanter, maar de violist die straks op ‘onze’ viool speelt, zal daar jarenlang zichzelf én het publiek het (kleur)rijkste muzikale verhaal mee kunnen vertellen.”

De eerstvolgende veiling van Tarisio is op 1/3. Stukken uit het aanbod kunnen op 20/2 worden bespeeld en bezichtigd. Inl.: info.london@tarisio.com